Kluczowe kierunki badań obejmują nowoczesną gospodarkę surowcami, gospodarkę o obiegu zamkniętym, modelowanie systemów surowcowo-energetycznych, bezpieczeństwo surowcowe i energetyczne, odnawialne źródła energii, gospodarkę odpadami oraz badania środowiskowe. Prace prowadzone są głównie w dyscyplinie inżynieria środowiska, górnictwo i energetyka, a uzupełniająco w naukach o Ziemi i środowisku ale również w ekonomii i finansach. Obejmują m.in. ocenę i ochronę zasobów złóż, optymalizację ich wykorzystania, analizę ekonomiczną inwestycji, badania rynków surowców i energii, rozwój narzędzi do wspomagania decyzji w energetyce i górnictwie, politykę surowcową i klimatyczną, technologie OZE — zwłaszcza geotermię i magazynowanie energii — a także analizy środowiskowe, zagospodarowanie odpadów, badania jakości wód oraz ocenę wpływu działalności człowieka na środowisko.

Sebastian Wach rozmawia z Dyrektor Instytutu Panią Profesor Magdaleną Wdowin.

Sebastian Wach: Jakie znaczenie ma Instytut dla polskiej gospodarki i polityki surowcowo-energetycznej?

Magdalena Wdowin: Instytut odgrywa kluczową rolę w polskiej gospodarce oraz w kształtowaniu polityki surowcowo-energetycznej, ponieważ wspiera zarówno przedsiębiorstwa, jak i administrację publiczną w podejmowaniu decyzji dotyczących strategicznych obszarów: gospodarki surowcami mineralnymi, energetyki oraz ochrony i inżynierii środowiska.

Znaczenie Instytutu wynika przede wszystkim z jego szerokich, interdyscyplinarnych kompetencji, obejmujących cały łańcuch wartości – od rozpoznawania zasobów po modelowanie polityk krajowych. Instytut dostarcza ekspertyz dla sektorów wydobywczego, paliwowo-energetycznego i środowiskowego, dzięki czemu wpływa na bezpieczeństwo surowcowe i energetyczne kraju.

Jakie są aktualne priorytety badawcze Instytutu?

Aktualne priorytety badawcze IGSMiE PAN koncentrują się na wspieraniu transformacji energetycznej, rozwoju nowoczesnych technologii pozyskiwania i przetwarzania surowców oraz wdrażaniu zasad gospodarki o obiegu zamkniętym. Instytut rozwija innowacyjne rozwiązania dla efektywnego i zrównoważonego wykorzystania złóż, odzysku surowców ze źródeł wtórnych — w tym poszukiwania surowców krytycznych w materiałach odpadowych — oraz przetwarzania materiałów odpadowych, w tym odpadów pochodzących z sektora OZE. Prowadzi również badania nad wytwarzaniem nowych materiałów i technologii energetycznych, ze szczególnym uwzględnieniem odnawialnych źródeł energii, zwłaszcza geotermii, magazynowania energii oraz rozwoju elektromobilności. Równolegle Instytut realizuje zaawansowane modelowanie systemów surowcowo-energetycznych, analizuje bezpieczeństwo surowcowe i energetyczne kraju, opracowuje narzędzia informatyczne wspomagające decyzje w górnictwie, energetyce i inżynierii środowiska, a także prowadzi badania środowiskowe wspierające ochronę zasobów wodnych, rekultywację terenów zdegradowanych i ograniczanie wpływu działalności przemysłowej na środowisko.

Jakie największe wyzwania stoją dziś przed zespołem badawczym IGSMiE PAN?

Największym wyzwaniem dla zespołu IGSMiE PAN jest prowadzenie badań, które jednocześnie odpowiadają na potrzeby transformacji energetycznej, rosnącego zapotrzebowania na surowce oraz wymogi ochrony środowiska, które mogły by być skomercjalizowane poprzez wdrożenie. Instytut musi łączyć interdyscyplinarne kompetencje – od geologii i górnictwa, przez ekonomię i modelowanie systemowe, po inżynierię środowiska i technologie OZE.

Sprostanie tym zadaniom wymaga stałego rozwoju metod badawczych, innowacyjności oraz ścisłej współpracy ze światem przemysłu i administracji publicznej.

Jak współpracujecie Państwo z innymi instytucjami naukowymi i przemysłem?

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN aktywnie współpracuje z szerokim spektrum partnerów zaczynając od uczelni i instytutów badawczych, poprzez przedsiębiorstwa, po samorządy i instytucje publiczne. Współpraca naukowa obejmuje zarówno krajowe ośrodki, takie jak Akademia Górniczo-Hutnicza, Politechnika Wrocławska, Politechnika Śląska, Instytut Techniki Górniczej KOMAG, Główny Instytut Górnictwa -PIB, Państwowy Instytut Geologiczny – PIB,  czy Uniwersytet Warszawski, jak i partnerów międzynarodowych, co pozwala prowadzić interdyscyplinarne badania nad modelowaniem geologicznym, gospodarką surowcami i odpadami, analizą cyklu życia surowców oraz aspektami środowiskowymi i ekonomicznymi. W relacjach z przemysłem Instytut realizuje liczne projekty badawczo-aplikacyjne dla firm z sektora surowcowego, energetycznego i odpadowego, a laboratoria Centrum Zrównoważonej Gospodarki Surowcami i Energią umożliwiają wdrażanie praktycznych rozwiązań w obszarze efektywności surowcowej, gospodarki cyrkularnej i transformacji energetycznej.

Jak wygląda obecna sytuacja Polski w zakresie bezpieczeństwa surowcowego?

Polska stoi dziś przed znaczącymi wyzwaniami w obszarze bezpieczeństwa surowcowego. Kraj dysponuje ważną bazą surowców mineralnych – zwłaszcza surowców energetycznych, miedzi, kruszyw i wybranych surowców chemicznych – jednak w przypadku wielu surowców kluczowych i strategicznych jest silnie uzależniony od importu. IGSMiE PAN podkreśla, że rośnie znaczenie surowców krytycznych dla nowoczesnych technologii .

Które surowce są dziś kluczowe dla transformacji energetycznej i przemysłowej?

Z perspektywy IGSMiE PAN kluczowe dla transformacji energetycznej i przemysłowej są przede wszystkim surowce krytyczne i strategiczne, niezbędne do rozwoju nowych technologii energetycznych, elektromobilności i cyfryzacji.

IGSMiE PAN podkreśla, że dostępność tych surowców, ich recykling oraz rozwój technologii pozyskiwania – także ze źródeł wtórnych – stanowią jeden z fundamentów powodzenia transformacji energetycznej w Polsce i Europie.

Jak Instytut wspiera zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi?

Zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi to jeden z filarów naszej działalności. Prowadzimy kompleksowe badania nad dokumentowaniem złóż, ich racjonalną eksploatacją, odzyskiem surowców z odpadów oraz ekonomiczną opłacalnością. Opracowujemy metody oceny cyklu życia surowców i analiz śladu węglowego, aby dostarczać narzędzi wspierających gospodarkę o obiegu zamkniętym. Naszym celem jest to, by polski sektor surowcowy rozwijał się nowocześnie — bezpiecznie, efektywnie spełniając wszystkie cele zrównoważonego rozwoju narzucane przez UE.

Jak oceniacie Państwo tempo transformacji energetycznej w Polsce?

Transformacja energetyczna w Polsce postępuje, ale jej tempo wciąż wymaga przyspieszenia, jeśli chcemy zachować konkurencyjność i bezpieczeństwo energetyczne. Obserwujemy dynamiczny rozwój OZE, rosnące zainteresowanie geotermią oraz inwestycjami w magazynowanie energii, ale nadal brakuje pełnej integracji systemowej i stabilnych mechanizmów wspierających. Jako instytut naukowy staramy się wskazywać kierunki optymalnych działań, oparte na rzetelnych analizach i modelowaniu systemów energetycznych.

Jak Instytut uczestniczy w projektach związanych z efektywnością energetyczną i dekarbonizacją?

Jesteśmy aktywnym partnerem w projektach dotyczących redukcji emisji, wychwytywania i magazynowania CO₂ oraz podziemnego składowania gazów. Prowadzimy zaawansowane modelowanie systemów energetycznych, wspieramy przedsiębiorstwa w optymalizacji zużycia energii oraz rozwijamy technologie oparte na odnawialnych źródłach i surowcach wtórnych. Nasze badania mają tworzyć praktyczne rozwiązania, które realnie przybliżają Polskę do celu neutralności klimatycznej.

Nad jakimi innowacyjnymi projektami badawczymi obecnie pracuje Instytut?

Obecnie realizujemy szereg projektów innowacyjnych — od odzysku metali ziem rzadkich z odpadów, innowacyjnych metod recyklingu odpadów z OZE, poprzez rozwój materiałów dla nowej generacji baterii oraz zaawansowane badania geotermalne. Prowadzimy również projekty związane z sorbentami do usuwania zanieczyszczeń środowiskowych oraz technologiami wodorowymi. Naszą ambicją jest tworzenie rozwiązań, które mają wartość nie tylko naukową, ale i gospodarczą.

Jakie kierunki rozwoju Instytutu są planowane na najbliższe lata?

Naszym priorytetem jest dalszy rozwój badań nad gospodarką surowcami krytycznymi oraz odpadami z OZE, geotermią, magazynowaniem energii oraz dekarbonizacją. Planujemy wzmacniać współpracę z przemysłem, rozwijać centra badawcze i inwestować w cyfrowe narzędzia analityczne. Chcemy być liderem w obszarze interdyscyplinarnych badań nad zrównoważonym rozwojem systemów surowcowo-energetycznych.

Jak Instytut widzi swoją rolę w budowie zrównoważonej gospodarki przyszłości?

Naszą rolą jest dostarczanie naukowych podstaw dla decyzji, które kształtują przyszłość kraju — od polityki surowcowej i energetycznej po technologie wspierające ochronę środowiska. Łączymy geologię, energetykę, ekonomię i inżynierię środowiska, aby tworzyć rozwiązania odpowiadające na kluczowe wyzwania XXI wieku. Wierzymy, że zrównoważona gospodarka przyszłości opiera się na wiedzy, innowacjach i odpowiedzialnym podejściu do zasobów — i w tych obszarach chcemy być polskim centrum kompetencji.

Dziękujemy za rozmowę.